Dị ứng thực phẩm là gì? Lưu ý những thực phẩm gây dị ứng

Dị ứng thực phẩm là hiện tượng khá phổ biến, đây là tình trạng xuất hiện các phản ứng dị ứng khi cơ thể tiêu thụ một số loại thực phẩm nhất định.

Vậy dị ứng thực phẩm là gì? Các loại thực phẩm nào dễ gây dị ứng? Tùy vào cơ địa, nhưng đa số trường hợp dị ứng thực phẩm phổ biến đều tập trung vào 5 loại thực phẩm dưới đây. 

DỊ ỨNG THỰC PHẨM LÀ GÌ? 

Dị ứng thực phẩm (dị ứng thức ăn) là tình trạng một hoặc một số loại thực phẩm nhất định gây đáp ứng miễn dịch bất thường. 

Đó là do hệ miễn dịch của cơ thể nhận nhầm một số protein có trong thực phẩm là tác nhân gây hại, từ đó khởi động hàng loạt cơ chế bảo vệ (bao gồm cả giải phóng những hóa chất như histamine) gây viêm.

Với những cơ thể dị ứng thực phẩm, chỉ cần tiếp xúc dù với lượng rất nhỏ loại thực phẩm gây dị ứng là đã đủ để xuất hiện những phản ứng dị ứng. 

Các triệu chứng có thể xuất hiện sau khi tiếp xúc từ vài phút tới vài giờ, bao gồm:

• Phù mặt, miệng, lưỡi
• Khó thở
• Huyết áp thấp
• Nôn
• Tiêu chảy
• Nổi mề đay
• Mẩn ngứa

Ở những trường hợp nặng, dị ứng thực phẩm có thể gây sốc phản vệ. Các triệu chứng sẽ xuất hiện và tiến triển rất nhanh, bao gồm mẩn ngứa, phù họng hoặc lưỡi, khó thở và hạ huyết áp. Phản ứng phản vệ có thể đe dọa tính mạng.

Nhiều trường hợp chỉ là bất dung nạp thực phẩm nhưng bị nhầm lẫn thành dị ứng thực phẩm. Bất dung nạp thực phẩm không có sự liên quan tới hệ miễn dịch, do đó dù nó có thể ảnh hưởng lớn tới chất lượng cuộc sống nhưng lại không nguy hiểm tới tính mạng.

Các loại dị ứng thực phẩm

Dị ứng thực phẩm có thể phân thành hai loại chính: dị ứng IgE và dị ứng không IgE. IgE là một loại kháng thể. 

Kháng thể là một loại protein trong máu có vai trò miễn dịch là nhận diện và chống lại sự nhiễm khuẩn. Trong dị ứng IgE, kháng thể IgE được hệ miễn dịch giải phóng ra. Trong dị ứng không IgE, kháng thể IgE không xuất hiện, thay vào đó là các thành phần khác.

Nguyên nhân gây dị ứng thực phẩm

Khi bị dị ứng thức ăn, hệ thống miễn dịch xác định nhầm một loại thực phẩm cụ thể hay một chất trong thực phẩm có chất lạ, độc hại cho cơ thể. 

Ở chế độ hô hấp, hệ thống miễn dịch kích thích giải phóng ra kháng thể là immunoglobulin E (IgE) để vô hiệu hoá thực ăn hoặc chất lạ trong thức ăn gây dị ứng. 

Đến lần tiếp theo khi ăn một lượng nhỏ thức ăn mà có chứa chất lạ đó thì kháng thể IgE sẽ cảm nhận được nó và báo hiệu cho hệ thống miễn dịch giải phóng ra histamin, cũng như các chất hoá học khác rồi đi vào đường máu. Những hoá chất này sẽ gây ra triệu chứng dị ứng.

• Ở người lớn, phần lớn dị ứng thức ăn được kích hoạt bởi một số protein trong: động vật có vỏ như tôm, tôm hùm và cua; các loại hạt như óc chó, quả hồ đào và cá.

• Ở trẻ em, dị ứng thức ăn thường được kích hoạt bởi protein trong: đậu phộng, các loại hạt, trứng, sữa bò, lúa mì, đậu nành.

Các tình trạng phổ biến dễ nhầm với dị ứng thực phẩm

• Thiếu một enzyme cần thiết để tiêu hoá hoàn toàn một loại thức ăn. Ví dụ thiếu số lượng enzyme lactase làm giảm khả năng tiêu hoá đường sữa. Không dung nạp lactose có thể gây đầy hơi, chuột rút, tiêu chảy.

• Ngộ độc thực phẩm: Đôi khi ngộ độc thực phẩm có thể giống dị ứng thức ăn. Ví dụ như vi khuẩn trong cá ngừ và các loại cá khác có thể tạo ra độc tố gây ngộ độc.

• Nhạy cảm với phụ gia thực phẩm: Ví dụ sulfites được sử dụng trong trái cây khô, đồ hộp và rượu vang có thể kích thích các cơn hen suyễn ở những người nhạy cảm.

• Độc tính histamine: Một số loại cá như cá thu, cá ngừ, không được bảo quản lạnh đúng quy cách thì gây nguy cơ ngộ độc cao do hàm lượng histamin tăng cao trong thực phẩm.

• Những người bị bệnh celiac sẽ bị dị ứng gluten khi sử dụng các thực phẩm có thành phần chứa gluten.

5 THỰC PHẨM GÂY DỊ ỨNG PHỔ BIẾN NHẤT

Không phải ai cũng bị dị ứng thực phẩm và còn tùy vào mức độ nặng nhẹ của tình trạng dị ứng thực phẩm mà có thể chú ý cách điều trị dị ứng thực phẩm.

Tuy nhiên, sau khi đã biết dị ứng thực phẩm là gì, cũng như các loại dị ứng thực phẩm thường gặp, hãy cùng Gymstore điểm qua 5 loại thực phẩm gây dị ứng phổ biến sau đây: 

Sữa bò là thực phẩm gây dị ứng phổ biến 

Dị ứng sữa bò thường gặp nhất ở trẻ nhỏ, đặc biệt là những trẻ tiếp xúc với protein sữa bò từ trước khi 6 tháng tuổi.

Dị ứng sữa bò là dị ứng thực phẩm hay gặp nhất ở trẻ em, ảnh hưởng tới 2 - 3% số trẻ nhỏ. Tuy nhiên khoảng 90% số trẻ dị ứng sẽ không còn bị nữa khi trẻ được ba tuổi, khiến hiện tượng dị ứng sữa bò ít phổ biến ở người lớn.

Dị ứng sữa bò có thể xuất hiện ở cả hai dạng là dị ứng IgE và dị ứng không IgE, nhưng loại dị ứng IgE là phổ biến nhất và cũng có nguy cơ tiến triển nặng nhất.

Các trường hợp dị ứng sữa bò IgE thường xuất hiện những dấu hiệu phản ứng đầu tiên từ 5 tới 30 phút sau khi uống, bao gồm: phù, nổi mẩn đỏ, mề đay, nôn, và trong một số trường hợp hiếm gặp là phản ứng phản vệ.

• Dị ứng sữa bò không IgE thường biểu hiện các triệu chứng tiêu hóa như nôn, táo bón hoặc tiêu chảy, cũng như viêm ruột. 

• Dị ứng sữa không IgE rất khó để chẩn đoán, bởi các triệu chứng giống với tình trạng bất dung nạp và không có xét nghiệm máu nào có thể sử dụng để chẩn đoán phân biệt.

Nếu thực sự bị dị ứng sữa bò, cách duy nhất để điều trị là tránh sữa bò và các chế phẩm từ sữa bò, bao gồm các đồ ăn và thức uống như:

• Sữa tươi
• Bột sữa
• Pho mát
• Bơ
• Dầu thực vật
• Sữa chua
• Kem

Các bà mẹ đang cho con bú có thể cần loại bỏ sữa bò và các chế phẩm từ sữa bò nếu đứa trẻ bị dị ứng.

Trứng

Dị ứng trứng là loại dị ứng thực phẩm phổ biến thứ hai ở trẻ em. Tuy nhiên có tới 68% những đứa trẻ dị ứng với trứng sẽ không còn dị ứng nữa khi chúng 16 tuổi.

Các triệu chứng dị ứng trứng bao gồm:

• Rối loạn tiêu hóa, chẳng hạn như đau bụng.
• Phản ứng da, chẳng hạn như mẩn đỏ, nổi mề đay.
• Các vấn đề về hô hấp.
• Phản ứng phản vệ (hiếm gặp).

Có một điểm đặc biệt, là một người có thể dị ứng với lòng trắng trứng nhưng không có vấn đề gì với lòng đỏ trứng, và ngược lại, bởi protein trong lòng trắng và lòng đỏ hơi khác nhau. Tuy nhiên dị ứng với lòng trắng trứng vẫn phổ biến hơn.

Cách điều trị dị ứng trứng vẫn là loại bỏ trứng khỏi chế độ ăn, nhưng có thể không cần tránh mọi thức ăn liên quan tới trứng, bởi protein trong trứng sau khi trải qua quá trình dùng nhiệt chế biến sẽ bị biến tính, khiến hệ miễn dịch không còn coi là mối đe dọa và không phản ứng lại.

Trên thực tế, một số nghiên cứu chỉ ra rằng những đứa trẻ dị ứng trứng sử dụng các đồ nướng (bánh ngọt, bánh quy,... thành phần có chứa trứng) có thể làm tình trạng dị ứng trứng sớm biến mất hoàn toàn. 

Nhưng điều này không hoàn toàn đúng với tất cả mọi người, và dị ứng thực phẩm có thể dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng, do đó cần tham vấn bác sĩ cẩn thận.

Các loại hạt của quả có vỏ cứng

Dị ứng với các loại hạt của quả có vỏ cứng cũng là loại dị ứng thường gặp, chúng bao gồm:

• Hạt quả hạch Brazil
• Hạt điều
• Hạt hạnh nhân
• Hạt mắc ca
• Hạt dẻ cười
• Hạt thông
• Hạt óc chó

Những người dị ứng với các loại hạt của quả có vỏ cứng cũng dị ứng với các sản phẩm chứa chúng (bơ hạt, dầu thực vật,...). 

Đồng thời, dù có thể chỉ dị ứng với một hoặc hai loại hạt, nhưng người bị dị ứng vẫn được khuyên nên tránh sử dụng tất cả các loại hạt, bởi những người này có nguy cơ phát triển dị ứng đối với những loại hạt khác.

Dị ứng với các loại hạt của quả có vỏ cứng có thể rất nghiêm trọng, đến mức xảy ra phản ứng phản vệ đe dọa tính mạng. Và loại dị ứng này thường kéo dài suốt cuộc đời.

Dị ứng đậu phộng là một trong những loại dị ứng thực phẩm phổ biến

Dị ứng với đậu phộng được xếp loại riêng so với dị ứng với các loại hạt của quả có vỏ cứng, dù những người dị ứng với đậu phộng cũng thường dị ứng với các loại hạt của quả có vỏ cứng.

Dị ứng với đậu phộng ảnh hưởng tới khoảng 4 - 8% trẻ em và 1 - 2% người trưởng thành, tuy nhiên khoảng 15 - 22% trẻ em bị dị ứng với đậu phộng sẽ hết dị ứng khi bước vào tuổi thiếu niên.

Những người dị ứng với đậu phộng chỉ có một cách điều trị duy nhất là loại bỏ hoàn toàn đậu phộng và các sản phẩm chứa đậu phộng khỏi chế độ ăn.

Động vật có vỏ

Dị ứng với động vật có vỏ là dị ứng với thức ăn từ các loài giáp xác và nhuyễn thể, ví dụ như:

• Tôm (shrimp)
• Tôm thương phẩm (prawn)
• Tôm hùm đất (crayfish)
• Cua
• Mực
• Sò điệp

Triệu chứng của dị ứng với động vật có vỏ thường tiến triển nhanh và tương tự như các dị ứng thực phẩm IgE khác. 

Điểm đặc biệt của dị ứng với động vật có vỏ là với một số người, chỉ cần ngửi mùi trong quá trình chế biến thức ăn cũng đã đủ để biểu hiện dấu hiệu dị ứng.

Dị ứng với động vật có vỏ thường kéo dài suốt đời, do đó người bị dị ứng cần loại bỏ toàn bộ động vật có vỏ ra khỏi chế độ ăn.

KẾT LUẬN

Trên đây là những chia sẻ của Gymstore về dị ứng thực phẩm, cụ thể là trả lời câu hỏi: “Dị ứng thực phẩm là gì?” cũng như 5 loại thực phẩm gây dị ứng phổ biến nhất.